Δευτέρα, 6 Ιανουαρίου 2014
Ἀνάλυση τῆς θεολογίας τῆς εἰκόνας τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου
π. Κωνσταντῖνος Στρατηγόπουλος
Σήμερα θ’ ἀναλύσουμε τὴν εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου. Τὰ γεγονότα εἰκονίζονται ὅπως περιγράφονται μέσα στὸ Εὐαγγέλιο. Ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ γίνεται ὡς ἐναρκτήριο ἔργο - πράξη τοῦ Χριστοῦ - πρὶν ἀπὸ τὸ δημόσιο ἔργο Του. Ὁ Χριστὸς βαπτίζεται δημόσια. Ὁ Χριστὸς δὲν χρειαζόταν νὰ βαπτιστεῖ.
Ἡ βάπτιση ἔχει δύο λόγους θεολογικά. Δύο αἰτίες.
Πρώτον, ἡ ἀπαλοιφὴ τῶν μέχρι τὴν ἡμέρα τῆς βαπτίσεως ἐκτελεσθέντων ἁμαρτημάτων. Καὶ δεύτερον, ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος.
Δύο πράγματα κάνει ἡ βάπτιση. Ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες ποὺ ἔκανες, καὶ ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Γιὰ τὶς μὲν ἁμαρτίες, μπορεῖτε νὰ πεῖτε ὅτι ἕνα μωρό, δὲν ἔκανε ἁμαρτία. Δὲν τὸ ξέρω ἂν ἔκανε ἢ ὄχι. Μπορεῖ καὶ ἕνα κλάμα τοῦ παιδιοῦ νὰ εἶναι ἐγωιστικό. Ἀλλὰ ὑπάρχει ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Προσέξτε. Εἶναι πῶς τὸ βλέπεις αὐτὸ τὸ θέμα. Κανεὶς δὲν εἶναι ὑπεύθυνος γιὰ τὶς ἁμαρτίες τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὕας. Δὲ φταῖμε ἐμεῖς. Τότε θὰ πεῖτε γιατί νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ ἕνα πράγμα ποὺ δὲν κάναμε. Προσέξτε. Ἂν ἐγὼ τώρα ἀνεύθυνος ὅν, πετάξω σὲ αὐτὸ τὸ δωμάτιο ἕνα ἀέριο δηλητηριῶδες καὶ ἐσεῖς ἀρρωστήσετε στοὺς πνεύμονες. Δὲ φταῖτε ἐσεῖς, ἀλλὰ ἡ δική μου τρέλλα τὸ ἔκανε.
Ἄρα κάποιος θὰ πρέπει νὰ σᾶς προστατέψει ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ -προπατορικοῦ- λάθους ποὺ ἔκανα, πρὶν νὰ τὸ σκεφτεῖτε ἐσεῖς, ποὺ ἦταν ἡ ἔκχυση τοῦ ἀερίου σὲ αὐτὸ τὸ δωμάτιο. Ἡ προπατορικὴ ἁμαρτία, δὲν ἦταν προσωπικὸ θέμα ποὺ ἔκανε ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὕα. Ἦταν ἡ ἁμαρτία ποὺ τάραξε τὰ πάντα. Ὅλη τὴν κτίση. Ἀκόμη καὶ τὴ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴ φύση, μὲ τὰ ζῶα, μὲ τὰ πάντα. Καὶ ὅλα διαταράχθηκαν. Καὶ παρόλο ποὺ ὅσοι γεννιόμαστε, γεννιόμαστε ὡς ἀνεύθυνοι [ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα], γεννιόμαστε ὅμως σὲ μιὰ ταραγμένη ἁμαρτωλὴ ἀτμόσφαιρα.
Καὶ ἡ Ἐκκλησία ἀκριβῶς προσπαθεῖ, ὅπως ἐσὺ προσπαθεῖς νὰ περισώσεις ἕνα παιδί, τὸ ὁποῖο χωρὶς νὰ φταίει βρίσκεται σὲ μιὰ μολυσμένη ἀτμόσφαιρα καὶ θέλεις νὰ τὸ προστατεύσεις, ἔτσι καὶ ἡ Ἐκκλησία θέλει νὰ ἀπαλλάξει καὶ νὰ προστατέψει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ ὑπάρχοντος προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Δὲν εἶναι δηλαδὴ μιὰ λογική του τί ἔκανα, ἢ δὲν ἔκανα ἐγώ. Γι’ αὐτὸ βλέπετε τὰ παιδιὰ μᾶς τὰ βαπτίζουμε μικρά, ἀκριβῶς γιὰ νὰ τὰ προστατεύσουμε ἀπὸ τὶς συνέπειες αὐτές. Γιατί ὡς ἀβάπτιστα ὄντα, θὰ μετέχουν σὲ ἕνα κόσμο ταραγμένο. Καὶ εἶναι σὰν νὰ εἶσαι σὲ ἕνα χῶρο, ὅπου το παιδί σου ἀρρωσταίνει καὶ τοῦ λὲς πὼς πρέπει νὰ γίνει δεκαπέντε χρονῶν γιὰ νὰ διαλέξει ἂν θέλει νὰ γιατρευτεῖ ἢ ὄχι. Μά, τότε θὰ εἶναι πολὺ ἀργά. Καὶ τόσα γεγονότα ποῦ κάνουμε στὴ ζωή μας;
Γιὰ παράδειγμα, τὸ παιδί μας ποὺ τοῦ δίνουμε γάλα νὰ πιεῖ καὶ τοῦ δίνουμε ροῦχα νὰ βάλει καὶ τὸ πᾶμε σχολεῖο. Τὸ ρωτᾶμε; Δὲν τὸ ρωτᾶμε. Ἔχει τὴν ἐπιλογὴ μετὰ ὅταν ἀποκτήσει τὴν ἔλλογο σκέψη, νὰ πεῖ δὲν θέλω. Καὶ ἡ δική του ἐλευθερία εἶναι ἂν ἔχει βαπτιστεῖ νὰ πεῖ, ἐγὼ δὲ θέλω νὰ εἶμαι χριστιανός. Αὐτὸ εἶναι μιὰ δική του προσωπικὴ ἐλευθερία. Δὲν τὸ δεσμεύει τὸ βάπτισμα στὴν προσωπική του ἐλευθερία. Λοιπόν, τὰ λέω ὅλα αὐτὰ γιὰ νὰ γνωρίζετε τὴ θεολογία τοῦ βαπτίσματος.
Ὁ Χριστὸς ὅμως βαπτίστηκε χωρὶς νὰ ὑπάρχει καμιὰ ἀπὸ τὶς δύο ἐκδηλώσεις. Οὔτε ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα ὑπῆρχε, οὔτε ἡ ἔννοια τῆς ἁμαρτίας τῆς δικῆς Του ὑπῆρχε. Ἦταν ἀναμάρτητος. Τὸ κάνει ὁ Χριστὸς γιὰ νὰ συγκαταβεῖ σὲ ὅλα τα ἀνθρώπινα καὶ νὰ δείξει τί πρέπει νὰ κάνουμε ἐμεῖς. Χωρὶς νὰ χρειάζεται [νὰ βαπτιστεῖ], βαπτίστηκε. Γιὰ αὐτὸ διερωτήθηκε καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καὶ τοῦ λέει: «Μά, ἐσένα θὰ βαπτίσω;» Καὶ Τοῦ ἁπαντὰ ὁ Χριστός: «Ἅφες ἄρτι». «Ἄστο τώρα. Ἀλλιῶς πρέπει νὰ γίνουν τὰ πράγματα. Πρέπει νὰ πληρώσουμε πάσαν δικαιοσύνην», τοῦ λέει ὁ Χριστὸς (Ματθ. κέφ. 3, στίχ. 15). Ποῦ «πάσαν δικαιοσύνην» σημαίνει: πάσαν ταπείνωση. Δικαιοσύνη γιὰ ἐμᾶς δὲν εἶναι νὰ ζητήσουμε δικαιοσύνη. Ἐμεῖς βάζουμε δικαιοσύνη στὸν κόσμο. Καὶ ἡ ἄκρα δικαιοσύνη εἶναι ἡ ἄκρα ταπείνωση ποὺ κάνει ἕνας ἄνθρωπος. Δίκαιος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ εἶναι ταπεινός. Ὄχι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ζητάει νὰ τὸν δικαιώσουν.
Ἔχουμε λοιπὸν τὴν εἰκόνα τῆς βαπτίσεως, ὅπου ἔχουμε φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδας. Μέσα στὸ ὕδωρ φυσικὰ βρίσκεται ὁ Χριστός. Ἔχουμε τὴν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ ἔρχεται ὡσεὶ περιστερά. Καὶ ἀπὸ πάνω, ἀκούγεται ἡ φωνὴ τοῦ Πατρός. Τὸν Πατέρα ποτὲ δὲν τὸν ἁγιογραφοῦμε. Ἀκούγεται ἡ φωνὴ τοῦ Πατρός. Ἄρα ἔχουμε φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδας.
Σᾶς τονίζω κάτι ποὺ ἔχω πεῖ καὶ ἄλλη φορᾶ. Τὸ Ἅγιό το Πνεῦμα εἶναι, «ὡσεὶ περιστερά». Προσέξτε. Ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ὡσεὶ ἄνθρωπος, εἶναι ὄντως ἄνθρωπος. Ἄλλη ἔννοια ἔχει το «σάν», καὶ ἄλλη το «ὡς». Λειτουργῶ ὡς γιατρός, ἂν εἶμαι γιατρός. Λειτουργῶ σὰν γιατρός, σημαίνει ὅτι μιμοῦμε ἕνα γιατρό. Τὸ Εὐαγγέλιο λέει, «ὡσεὶ» περιστερὰ (Ματθ. κέφ. 3, στίχ. 16). Δὲ σημαίνει ὅτι σαρκώθηκε, «περιστεροποιήθηκε» τὸ Ἅγιό το Πνεῦμα μέσα στὸ περιστέρι. Ἐνῶ ὁ Χριστός, ἡ Θεία Φύση Τοῦ Χριστοῦ, σαρκώθηκε μέσα στὸν ἄνθρωπο. Προσέξτε αὐτὸ τὸ γεγονός. Καὶ ἔχουμε ἕνα πρόσωπο, ἐν δύο φύσεσι. (Εἰς Χριστὸν ἐν δύο φύσεσι. Δ’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος). Ὄχι ἕνα πρόσωπο μὲ δύο φύσεις. Προσέξτε, ὄχι μὲ δύο φύσεις. Ἕνα πρόσωπο στὸ ὁποῖο μετέχουν δύο φύσεις. Μὲ ἕνα μυστικὸ τρόπο. Μετέχουν δύο φύσεις. Ἀλλὰ ἕνα πρόσωπο ὑπάρχει, στὸ ὁποῖο μετέχουν οἱ δύο φύσεις. Ὁ Χριστὸς προσλαμβάνει μέσα στὸ πρόσωπό Του, τί προσλαμβάνει; Ἡ Θεία φύση προσλαμβάνει τὴν ἀνθρώπινη φύση γιὰ νὰ τὴ γιατρέψει. Γιὰ αὐτὸ γίνεται αὐτὴ ἡ πρόσληψη. Τὸ ἀπρόσληπτον - ὅτι δηλαδὴ δὲν προσλαμβάνεται - εἶναι καὶ ἀθεράπευτον, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Τὸ ἀπρόσληπτον καὶ ἀθεράπευτον. Γι’ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία αὐτὸ ποὺ κάνει εἶναι πάντοτε νὰ προσλαμβάνει θεραπευτικά. Τὸ ἀπρόσληπτον καὶ ἀθεράπευτον. Ἔτσι λοιπὸν ὁ Χριστός, εἶναι ὁ σεσαρκωμένος Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Εἶναι τὸ ἐν πρόσωπο ἐν δύο φύσεις.
Ἔχουμε τὴ φανέρωση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ ἐμφανίζεται ὡσεὶ περιστερά. Καὶ ἔχουμε συμβολισμὸ αὐτῆς τῆς περιστερᾶς. Βλέπετε στὸ Νῶε, πὼς ἦρθε τὸ περιστέρι καὶ τοῦ ἔφερε τὸ μήνυμα τῆς καταλλαγῆς τῶν ὑδάτων. Ὁ συμβολισμὸς εἶναι Παλαιοδιαθηκικός.
Ὁ Χριστὸς εἰσέρχεται μέσα στὸ ὕδωρ καὶ ἁγιάζει ὅλη τὴν κτίση. Ἐδῶ ὁ Χριστὸς εἶναι γυμνός. Τελείως γυμνός. Ἀλλοῦ του βάζουνε κάποιο ροῦχο στὴ μέση. Στὴ δική μας ἁγιογραφία, δὲ φοβόμαστε, οὔτε ἔχουμε ἐνδοιασμοὺς νὰ κάνουμε τὸ γυμνό. Δὲν εἴμαστε ἠθικολόγοι σὲ αὐτὰ τὰ θέματα. Ἀλλὰ σημασία ἔχει ποιὸ γυμνὸ ζωγραφίζεις. Καὶ σὲ μιὰ πράξη ζωῆς, πῶς μπορεῖς δηλαδὴ νὰ εἶσαι γυμνὸς στὸν κόσμο; Μπορεῖ νὰ πεῖ κάποιος: «Ἐγὼ εἶμαι ἐλεύθερος. Ἐγὼ δὲν ἔχω πρόβλημα. Μπορῶ νὰ εἶμαι γυμνός». Ποιὰ εἶναι ἡ προσέγγιση τῆς Ἐκκλησίας μας; Ἡ Ἐκκλησία τί γυμνὸ ζωγραφίζει; Ζωγραφίζει τὸ ἐν ἀσκήσει γυμνό. Τὸ ἀσκητικὸ γυμνό. Βλέπετε αὐτὸ τὸ γυμνὸ δὲν προκαλεῖ. Ὅλα αὐτά, τὰ βαθιὰ βαθουλώματα ὅπως βλέπετε, ποὺ εἶναι πάνω στὸ σαρκίο τοῦ Χριστοῦ, δηλώνουν μιὰ ἀσκητικότητα. Δὲν εἶναι προκλητικὲς οἱ γραμμὲς ποὺ χαράσσει ἡ Ἐκκλησία μας. Εἶναι κατανυκτικὲς οἱ γραμμές. Τὸ γυμνὸ λοιπὸν σὲ ἐμᾶς, δὲν εἶναι ντροπή. Ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὕα ἦταν γυμνοὶ καὶ «οὐκ ἠσχύνοντο». Δὲν ὑπάρχει πρόβλημα γιὰ ἐμᾶς. Ἀλλὰ τὸ ντυμένο ξεπερνιέται σὲ σχέση μὲ τὸ γυμνό, ἂν ὑπάρχει ἄσκηση. Δηλαδὴ ἂν κάποιος μου πεῖ: «Ἐγὼ θέλω νὰ εἶμαι γυμνιστής». Θὰ τοῦ πῶ: δὲν ἔχω καμμιὰ ἀντίρρηση σὰν πνευματικός. Δὲν θὰ τοῦ πῶ: α, εἶσαι γυμνιστής, εἶσαι ἁμαρτωλός. Γιατί θὰ μοῦ πεῖ, ξέρεις καὶ ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καὶ ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος ἦταν στὴν ἔρημο γυμνοί. Βεβαίως. Νὰ κάνεις σαράντα πέντε χρόνια μετάνοια καὶ δάκρυα στὴν ἔρημο καὶ μετὰ νὰ γίνεις γυμνός. Νὰ γίνεις γυμνιστής. Δὲν ἔχω καμιὰ ἀντίρρηση. Εἶναι ἄλλη προσέγγιση. Ἄρα δὲν μαλώνω καὶ λέω, ἀαα, γυμνὸ κτλ. Νὰ κάνεις ἄσκηση σὰν τὸν ἅγιο Ὀνούφριο, νὰ εἶσαι ἀσκητικός, καὶ σὰν τὴν ἁγία Μαρία τὴν Αἰγυπτία νὰ κλάψεις κτλ. καὶ νὰ εἶσαι γυμνός, κανένα πρόβλημα δὲν ἔχω.
Αὐτὸ εἶναι μιὰ ἄλλη προσέγγιση βλέπετε. Καμιὰ φορᾶ μαλώνουμε ἠθικιστικὰ γιὰ πράγματα ποὺ ἐμεῖς τὰ προβάλλουμε. Κι ἐδῶ ὁ Χριστὸς στὴν εἰκόνα γυμνὸς ἁγιογραφεῖται.
Εἰσέρχεται ὁ Χριστὸς ἐν τῷ ὕδατι, καὶ κατὰ τὰ μέτρα τῆς δικῆς μας βαπτίσεως, ὁ βαπτιζόμενος πρέπει νὰ εἰσέλθει τρεῖς φορὲς ἐν τῷ ὕδατι. Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὑπάρχει ἡ τριτὴ κατάδυση [τρεῖς φορές], ποὺ ὑπάρχει ἡ πρόσληψη ὅλης της κτίσεως. Ἔτσι βαπτίζονται τὰ παιδιά μας. Ἡ παράδοσή μας τὸ θέλει, τὰ παιδιὰ νὰ βαπτίζονται [διὰ τριτῆς καταδύσεως]. Ὄχι νὰ βάζουμε τὸ παιδάκι στὸ νερὸ νὰ κάθεται καὶ νὰ τοῦ βρέχουμε λιγάκι τὸ κεφάλι. Τριτὴ κατάδυση δὲν ἔχουν οἱ ρωμαιοκαθολικοί. Ἐξάλλου τὸ ρωμαιοκαθολικὸ βάπτισμα εἶναι ἄκυρο. Γι’ αὐτὸ ἐμεῖς κανονικά τους ρωμαιοκαθολικοὺς πρέπει νὰ τοὺς βαπτίζουμε πάλι. Λόγω του ὅτι, τουλάχιστον, δὲν ἔχουν κανονικὸ βάπτισμα. Ἔχουν βάπτισμα διὰ ραντισμοῦ. Ἐνῶ ἡ παράδοσή μας μιλᾶ - καὶ ὁ Χριστὸς εἰσῆλθε τρεῖς φορὲς στὸ ὕδωρ - διὰ τριτῆς καταδύσεως. Αὐτὰ εἶναι πολὺ συγκεκριμένα πράγματα καὶ κανεὶς δὲν πρέπει νὰ παίζει μὲ αὐτά.
Γύρω ἀπὸ τὸν Χριστό, ὑπάρχει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ ὁποῖος τὸν βαπτίζει. Βάζει τὴ δεξιά του χείρα πάνω στὴν κεφαλὴ τοῦ Κυρίου καὶ τὸ ἄλλο τὸ χέρι τὸ ἔχει ἀνοιχτό, ποὺ σημαίνει ἀποδοχή, ὅτι δηλαδὴ ἀποδέχεται τὸ γεγονός. Ἀποδοχὴ γεγονότος καὶ ταυτόχρονα προσευχή. Καὶ πράξη κινήσεως ποὺ ἀκουμπάει τὸ Χριστό. Τὸ κάθε μυστήριο γίνεται διὰ ὑλικῶν μέσων. Καὶ διὰ τῆς ἁφῆς. Βλέπετε ὁ ἱερέας διαβάζει εὐχή, βάζει τὸ πετραχήλι καὶ ἀκουμπάει τὸ χέρι τοῦ πάνω στὸ κεφάλι. Ὅλα γίνονται διὰ μιᾶς σαρκικῆς προσλήψεως. Καὶ ὁ Χριστὸς ἀκουμποῦσε τὸν ἄρρωστο ὅταν τὸν ἔκανε καλά. Ὅταν τὸν ἀκούμπησε ἡ αἱμορροοῦσα εἶπε, «ὕψατό μου τὶς» (Λουκ. κέφ. 8, στίχ. 46). Κάποιος μὲ ἀκούμπησε. Ὑπάρχει δηλαδὴ καὶ μιὰ σαρκικὴ πρόσληψη ἐδῶ. Ὁ Πρόδρομος, ὅπως βλέπετε εἶναι σὲ στάση πορευομένου, ἔχει τὰ πόδια τοῦ ἀνοιχτά. Ὁ Πρόδρομος εἶναι ἀποστελλόμενος.
Ἐνῶ οἱ ἄγγελοι, σὲ αὐτὴ τὴ διακονία τους, στὴ βάπτιση εἶναι λειτουργικὰ πνεύματα. Ὄχι ἁπλῶς εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα. Εἶναι λειτουργικὰ πνεύματα. Λειτουργοῦν τὸν Χριστό. Ἔχουν τὰ πόδια κλειστά. Ὁ Πρόδρομος εἶναι ἀποστελλόμενος στὴν εἰκόνα ὅπως βλέπετε. Ὁ ἀποστελλόμενος, γι’αὐτὸ καὶ ἔχει ἀνοιχτά τα πόδια του, γιατί κινεῖται πρὸς τὸν Χριστό. Ἔχει νὰ κάνει μιὰ ὑπηρεσία, μιὰ διακονία. Κοιτάξτε καὶ τοὺς ἀγγέλους. Νὰ γνωρίζουμε τὰ βασικὰ στοιχεῖα. Βλέπουμε τὴν κορδέλα τῶν ἀγγέλων ποὺ μάθαμε τί σημαίνει. Ἀλλὰ προσέξτε, τὰ πόδια εἶναι κλειστὰ ὑπὸ τὴν ἔννοια τῆς λειτουργικότητας, τῆς στάσεως διακονίας ἢ λειτουργίας. Καὶ ταυτόχρονα χέρια κλεισμένα ὅπως βλέπετε. Ἂν εἶχαν κάποια διακονία νὰ κάνουν, μιὰ συγκεκριμένη ἀποστολὴ ὅπως ὁ Πρόδρομος, τὰ χέρια τους θὰ ἦταν ἀνοιχτά. Ἐδῶ τα χέρια εἶναι κλειστά. Καὶ ὅπως ἔχουμε πεῖ, αὐτὸ προσομοιάζει μὲ τὸ λειτουργικὸ ἔνδυμα ποὺ λέγεται φελόνιο. Τὸ φοράει ὁ ἱερέας τὴν ὥρα τῆς λειτουργίας καὶ καλύπτει τὰ χέρια του, γιατί δὲν κάνει δικό του ἔργο. Κάνει τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ.
Στὸ κάτω μέρος τῆς εἰκόνας ὑπάρχουν δύο ἀνθρωπάκια τὰ ὁποῖα ἔχουν συμβολικὴ σημασία. Συμβολίζουν τὸν Ἰορδάνη ποταμὸ καὶ τὴν Ἐρυθρὰ θάλασσα. Βλέπετε στὴν Ἁγία Γραφὴ προσωποποιοῦνται καὶ τὰ ἄψυχα πράγματα. «Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τὰ ὀπίσω». (Ψάλμ. 113). Ἐστράφη. Σὰν νὰ ἔκανε μιὰ κίνηση ἂν εἶχε θέλημα. Αὐτὰ προσωποποιοῦνται. Παίρνουν δηλαδὴ μιὰ προσωπικότητα. Γιὰ αὐτὸ ἐδῶ ζωγραφίζουμε τὰ δυὸ βασικὰ ἐκφραστικὰ μέσα του ὕδατος, τὰ ὁποῖα λειτουργοῦν στὴν Ἁγία Γραφή. Ἔχουμε τὸ χῶρο τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης καὶ τοῦ Ἰορδάνη. Τὰ δυὸ ὕδατα. Ἡ Ἐρυθρὰ θάλασσα προτυπώνει τὸν Ἰορδάνη. Καὶ παρόλο ποὺ εἶναι ἄψυχα γεγονότα, ἀλλάζει ἡ ροὴ τῶν πραγμάτων τους. Στὴν Ἐρυθρὰ θάλασσα σχίζεται τὸ νερὸ καὶ περνάει ὁ Μωυσῆς μὲ τοὺς Ἑβραίους. Σὲ αὐτὴν τὴν περίπτωση ἀλλάζει ἡ ροὴ τοῦ ποταμοῦ ποὺ δέχεται μέσα τὸν Χριστό.
Καὶ ὑπάρχουν τὰ βράχια. Θὰ δοῦμε πολλὲς φορὲς βράχια στὴν ἁγιογραφία μας. Ἔκφραση βράχων. Εἶναι παράξενα αὐτὰ τὰ βράχια. Ποτὲ δὲν εἶναι κάποια ὡραία βουνὰ κτλ. Εἶναι ἀνώμαλα ἢ ἀνισόπεδα σὲ σχέση μὲ τὴν ἰσορροπία τοῦ ἀνθρώπου. Ὅπως βλέπετε στὴν εἰκόνα, αὐτὸ ἐδῶ εἶναι ἕνα βουνό. Τὸ ὕψος τοῦ Πρόδρομου εἶναι πολὺ κοντὰ στὸ ὕψος αὐτοῦ του βουνοῦ. Ἀλλάζει βλέπεται ἡ ἰσορροπία. Ἀλλάζει καὶ ἡ προοπτική της εἰκόνας. Μᾶς ἐνδιαφέρουν τὰ πρόσωπα. Ἡ κτίσις ὑποτάσσεται στὸν Κτίσαντα. Μπορεῖ αὐτὸ τὸ βουνὸ νὰ εἶναι τὸ ὅρος Σινά, καὶ νὰ δεῖτε πάνω στὸ ὅρος Σινὰ νὰ εἶναι ὁ Μωυσῆς πιὸ ψηλὸς ἀπὸ τὸ ὅρος Σινά, ποὺ εἶναι 2.240 μέτρα. Ἀλλὰ τὰ ὅρη εἶναι ἔτσι ἐλαφρῶς κεκλιμένα (ἔχουν μιὰ κλίση πρὸς τὰ κάτω), ἔχουν κύψει δηλαδή, σὲ μιὰ στάση κατανυκτικῆς προσευχῆς. Καὶ ὅλη ἡ κτίση δηλαδὴ ὑποτάσσεται στὸ γεγονός, γι’ αὐτὸ ὅπως βλέπετε ἔχουν αὐτὴ τὴν κάμψη. Θαρρεῖς καὶ κλείνουν τὰ κεφάλια τους. Ὅπως οἱ ἄγγελοι ἐδῶ ποὺ ἔχουν κεκλιμένα τὰ κεφάλια τους.
Ἐδῶ ὑπάρχει μία «παραξενιὰ» ποὺ συναντῶ στὸν Θεοφάνη ἀπὸ τὴν Κρήτη, μερικὲς φορὲς παρουσιάζει ἕνα προφίλ. Αὐτὸ δὲν μπορῶ νὰ τὸ ἑρμηνεύσω γιατί τὸ κάνει. Ποτὲ δὲν δεχόμαστε τὸ προφὶλ στὶς εἰκόνες μας. Βάζει, ποὺ καὶ ποὺ ὁ Θεοφάνης κάτι τέτοια προφίλ. Γιὰ ἐμένα παραμένουν ἀνερμήνευτα. Ἕνας τόσο μεγάλος ἁγιογράφος νὰ τὸ κάνει αὐτό; Δὲν ξέρω τὸ γιατί. Ἀλλὰ ποτὲ δὲν ἐντάχθηκε ἡ στάση τοῦ προφὶλ μέσα στὸ χῶρο τῆς ἁγιογραφίας μας.
Στὴν εἰκόνα ὑπάρχουν καὶ κάποια μικρὰ δεντράκια καὶ κάποιοι ἄλλοι συμβολισμοί. Ὅπως μία ἀξίνα ποὺ κεῖται ὑπὸ τῶν δέντρων. Ὅπως λέει τὸ κείμενο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, εἶναι ἡ ἀξίνα κάτω ἀπὸ τὸ δέντρο. Περιμένει πότε τὸ δέντρο θὰ μεγαλώσει. Θὰ δώσει καρπούς; Ἢ δὲν θὰ δώσει καρπούς; Ἂν δὲ δώσει καρποὺς θὰ τὸ κόψουν. Ἂν δώσει καρποὺς θὰ τὸ κρατήσουν. Ἔρχεται λοιπὸν ὁ Πρόδρομος μὲ τὴ ρομφαία τὴ δίστομη, τὸ μαχαίρι τὸ δίστομο δηλαδή, αὐτὸ τὸ ὄργανο μὲ τὸ ὁποῖο κόβεις, δηλαδὴ τὴ γλώσσα του καὶ τὸ κήρυγμά του νὰ πεῖ κάτι καὶ πρέπει νὰ ἀναμετρηθοῦμε μὲ αὐτὰ τὰ λόγια.
Αὐτὴ εἶναι πολὺ σύντομα ἡ εἰκόνα τῆς Βαπτίσεως.
Ἂν ἔχετε κάτι νὰ μὲ ρωτήσετε.
Ἐρώτηση: Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐμφανίστηκε ὡσεὶ περιστερά. Ἤτανε σὰν περιστέρι πραγματικό; Ἢ μήπως ἤτανε σὰν μιὰ ἀστραπὴ σὲ σχῆμα περιστεριοῦ;
Ἀπάντηση: Ὄχι, ἦταν σὰν κανονικὸ περιστέρι. Ὡσεὶ περιστερά. Ἀλλὰ δὲ σημαίνει ποὺ σαρκώθηκε τὸ Ἅγιό το Πνεῦμα μέσα στὸ περιστέρι. Συμβολικὰ ἐμφανίστηκε.
Ἐρώτηση: Οἱ ἄγγελοι γιατί πάντα φορᾶνε ἐνδυμασίες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης;
Ἀπάντηση: Ναί. Ἔτσι ἐμφανίζονται. Δὲν εἶναι ὑλικὸ ἔνδυμα. Οἱ Ἄγγελοι εἶναι οἱ περιβεβλημένοι μὲ τὸ φῶς… «Ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε» (Πρὸς Γαλάτας κέφ. 3, στίχ. 27). Εἶναι ἕνα ἔνδυμα φωτός. Εἶναι ἐνδεδυμένοι μὲ φῶς. Κι ἐμεῖς ἔτσι [μ’αὐτὸ τὸν τρόπο] τὸ προσεγγίζουμε.
Ἐρώτηση: Μήπως ἡ κάθε ἐποχὴ παρουσιάζει τοὺς Ἀγγέλους μὲ τὶς δικές της ἐνδυμασίες, ὅπως γιὰ παράδειγμα μὲ στολὲς ρωμαϊκές;
Ἀπάντηση: Ὄχι. Πάντα μὲ φωτεινὰ ροῦχα τοὺς ἀπεικονίζουμε. Αὐτὰ εἶναι πολὺ μεταγενέστερα καὶ εἶναι λαογραφικὲς ἀντιλήψεις οἱ ὁποῖες πέρασαν στὴν ἁγιογραφία. Εἰδικὰ στὴν τουρκοκρατία πέρασαν πάρα πολλὰ τέτοια ἀνθρωποπαθῆ στοιχεῖα. Γιὰ παράδειγμα, [ὅπως] μεγέθη στρατιωτικὰ κ.ο.κ. Αὐτὰ εἶναι λάθος. Ἐμεῖς ἀκόμη καὶ τοὺς ἁγίους μεγαλομάρτυρες Γεώργιο καὶ Δημήτριο δὲν τοὺς ἁγιογραφοῦμε μὲ μιὰ φορτωμένη στρατιωτικὴ στολή. Οὔτε τοὺς βάζουμε πάνω στὸ ἄλογο ν’ἀντιμετωπίζουν τὸν δράκο κτλ. Τίποτε ἀπ’ ὅλα αὐτά. Εἶναι ἕνας ἅγιος ὁ ὁποῖος φοράει τὸν θώρακα τῆς πίστεως. Καὶ τὴν περικεφαλαία της ἐμπιστοσύνης πρὸς τὸν Θεό. Τὰ λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. «Θώρακα πίστεως καὶ ἀγάπης καὶ περικεφαλαίαν ἐλπίδα σωτηρίας» (Πρὸς Θεσσαλ. Ά’, κέφ. 5, στίχ. 8). Αὐτὰ ἀπεικονίζουμε στὴν ἁγιογραφία. Δὲν εἶναι τὰ ὅπλα τοῦ στρατιώτη. Ὁ ἅγιος τα μετασχημάτισε καὶ ἀποκτάει ἔτσι ἄλλα ὅπλα. Τὰ ὅπλα τῆς πίστεως. Κι ἐμεῖς αὐτὰ ἁγιογραφοῦμε. Εἶναι λάθος ὅλα τα ἄλλα λαογραφικὰ στοιχεῖα. Καὶ δεκάδες τέτοιες παραστάσεις πέρασαν καὶ ἀπὸ μίμηση δυτικῶν εἰκόνων, ἀλλὰ κατεξοχὴν ἀπὸ λαογραφικὲς ἀντιλήψεις τὸν καιρὸ τῆς τουρκοκρατίας, ὅταν εἴχαμε τὶς παραδόσεις τῆς προσδοκίας τῆς κόκκινης μηλιᾶς καὶ ἄλλα τέτοια πράγματα.
Ἐρώτηση: Ὑπῆρχαν ἄνθρωποι παρόντες στὴ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ; Ἐπειδὴ δὲν τοὺς παρουσιάζουμε στὴν εἰκόνα τῆς βαπτίσεως.
Ἀπάντηση: Ναὶ ὑπῆρχαν. Πάντα γύρω ἀπὸ τὸν Ἰωάννη ὑπῆρχαν ἄνθρωποι. Ἑκατοντάδες ἄνθρωποι. Καὶ πρόσεξε, οἱ πρῶτοι μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ εἶναι οἱ μαθητὲς τοῦ Ἰωάννη. Κάνουν -θὰ λέγαμε - μιὰ μεταγραφή. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος τοὺς λέει θὰ πᾶτε μαζί Του. Ἄρα ὅταν πάει ὁ Χριστὸς νὰ βαπτισθεῖ ὑπάρχει κι ἄλλος κόσμος. Καὶ αὐτὸ εἶναι σίγουρο, δὲν εἶναι πιθανότητα. Σίγουρα ἀνάμεσά τους ὑπάρχουν καὶ μελλοντικοὶ μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ. Καὶ μετὰ τοὺς λέει ὁ Πρόδρομος: «Ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ δὲ ἐλαττοῦσθαι» (Ἰωάνν. κέφ. 3, στίχ. 30). Ἄρα ἐκεῖ ὑπάρχουν αὐτόπτες μάρτυρες, μελλοντικοὶ μαθητές, οἱ ὁποῖοι καταγράφουν τὸ Εὐαγγέλιο. Τόσο ἁπλά. Ὅτι δὲν εἴδαμε ὅμως, δὲν τὸ περιγράφουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου