Ἄσκηση, μία ἀκατανόητη ἔννοια;

Πέμπτη, 2 Ιανουαρίου 2014

Ἄσκηση, μία ἀκατανόητη ἔννοια;

Ἡ ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου προϋποθέτει μία ἀδιάκοπα ἐνδεχόμενη δυνατότητα ἐσωτερικὴ μεταστροφῆς τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδὴ μετάνοια, ἀλλαγὴ τοῦ νοῦ καὶ τῶν κριτηρίων, πέρασμα ἀπὸ τὸ μέτρο ζωῆς ποὺ εἶναι ἡ εὐζωία, στὸ μέτρο ζωῆς ποὺ εἶναι ἡ ἄσκηση.

Καὶ ἄσκηση σημαίνει ἀπάρνηση τοῦ ἐγώ, δυναμικὴ πάλη τοῦ ἀνθρώπου νὰ ὑπερβεῖ  τὰ ἀπρόσωπα –ἀτομικὰ- στοιχεῖα τῆς βιολογικῆς του φύσης, νὰ ὁλοκληρωθεῖ μέσα ἀπὸ τὴ σχέση μὲ τὸ Θεὸ καὶ τοὺς συνανθρώπους του, στὴν προσωπική του μοναδικότητα καὶ ἀνομοιότητα, ποὺ μόνο μὲ τὴν ἀγάπη μπορεῖ νὰ πραγματωθεῖ.

Καὶ ἀκόμα πιὸ συγκεκριμένα, ἄσκηση σημαίνει τὴν ὑποταγεῖ τοῦ ἀτόμου στὴν καθολικὴ πείρα τῆς ἐκκλησίας, μὲ σκοπὸ τὴ μετοχὴ στὸ λειτουργικὸ τυπικό, στὸ μυστήρια, στὴ νηστεία ποὺ ἡ Ἐκκλησία ὁρίζει, στὴν ἐγκράτεια, στὶς πράξεις τῆς φιλαδελφείας, μὲ αὐτὸ τὸ περιεχόμενο ἡ ἄσκηση δὲν εἶναι στέρηση καὶ μιζέρια ζωῆς, ἐχθρότητα γιὰ τὰ σῶμα καὶ ἀπαξίωση τῆς ὕλης, ὅπως τὴν ἐμφάνισαν οἱ κατὰ καιροὺς μανιχαῖοι καὶ πουριτανοί, εἶναι ἀπαρχὴ τῆς μεταμόρφωσης τοῦ θανάτου σὲ ζωή, νέκρωση τῶν ἀτομικῶν ἐπιθυμιῶν γιὰ χάρη τῆς « ὄντως ζωῆς», ποὺ εἶναι ἡ ζωὴ τοῦ προσώπου.

Μέσα στὴν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἄσκηση εἶναι «φιλοκαλία», ἔρωτας γιὰ τὸ κάλλος τῆς «ἀτέλεστης τελειότητας» ποὺ εἶναι ἡ προσωπικὴ ὁλοκλήρωση, ἡ ἀποκατάσταση στὴν πρώτη της ὀμορφιὰ τῆς ἀμαυρωμένης εἰκόνας τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο.

Σήμερα γιὰ ἕνα πολὺ μεγάλο ἀριθμὸ ἀνθρώπων, «ὀρθόδοξων χριστιανῶν», ἡ ἄσκηση, ἀκόμα καὶ σὰν ἔννοια ἢ λέξη εἶναι ἀκατανόητη. Ἂν μιλήσει κανεὶς σήμερα γιὰ νηστεία καὶ ἐγκράτεια καὶ ἑκούσιο περιορισμὸ τῶν ἀτομικῶν ἐπιθυμιῶν, εἶναι σίγουρο πὼς θὰ εἰσπράξει χαμόγελα συγκατάβασης ἢ εἰρωνείας.

Αὐτὸ βέβαια, δὲν ἐμποδίζει τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἔχουν τὶς «μεταφυσικές τους πεποιθήσεις», νὰ πιστεύουν σὲ κάποιο «ἀνώτερο ὃν» ἢ στὸν «γλυκὺ Ἰησοῦ», ποὺ δίδαξε μιὰ θαυμάσια Ἠθική. Ἀλλὰ τὸ ἐρώτημα εἶναι, τί χρειάζονται οἱ «μεταφυσικὲς πεποιθήσεις», ὅταν δὲν δίνουν οὔτε στὸ ἐλάχιστο, μία πραγματικὴ (ὄχι θεωρητικὴ) ἀπάντηση στὸ πρόβλημα τοῦ θανάτου, στὸ σκάνδαλο τῆς διάλυσης τοῦ κορμιοῦ μέσα στὸ χῶμα.

Αὐτὴ ἡ ἀπάντηση βρίσκεται μόνο στὴν γνώση ποὺ χαρίζει ἡ ἄσκηση, ἡ σπουδή, στὸ ἴδιο μας τὸ σῶμα, τῆς ἀντίστασης τοῦ θανάτου, ἡ δυναμικὴ ὑπερνίκηση τῆς νέκρωσης τοῦ θανάτου. Καὶ ὄχι ὁποιαδήποτε ἄσκηση, ἀλλὰ ἐκείνη ποὺ ἀποτελεῖ συμμόρφωση μὲ τὸ «ὑπόδειγμα» τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἀποδέχθηκε ἐκούσι τὸ θάνατο γιὰ νὰ καταλύσει τὸ θάνατο. «Θανάτω θάνατον πατήσας». Κάθε ἑκούσια νέκρωση τῆς «παρὰ φύσιν» ἐγωκεντρικότητας εἶναι δυναμικὴ κατάργηση τοῦ θανάτου καὶ θρίαμβος τῆς ζωῆς τοῦ προσώπου.

Γιὰ νὰ φτάσει τελικὰ ὁ ἄνθρωπος στὴ γεμάτη ἐμπιστοσύνη παράδοση τοῦ κορμιοῦ του, ποὺ εἶναι τὸ ἔσχατο ὀχυρό του θανάτου, στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ, στὴν ἀγκαλιὰ τῆς «γῆς τοῦ Κυρίου» στὸ πλήρωμα τῆς κοινωνίας τῶν ἁγίων.

Χρῆστος Γιανναρᾶς - Τὸ προνόμιο τῆς ἀπελπισίας

Πηγή: Ἁγιορείτικο Βῆμα