Ομιλία Εφημερίου Καλλιμασιάς επί τη μνήμη των εκ Καλλιμασιάς Χίου αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών Ιωακείμ Β και Ιωακείμ Δ /ΠΗΓΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ Ι.Μ.ΧΙΟΥ ΨΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ

Δευτέρα, 30 Σεπτεμβρίου 2013

Ομιλία Εφημερίου Καλλιμασιάς επί τη μνήμη των εκ Καλλιμασιάς Χίου αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών Ιωακείμ Β και Ιωακείμ Δ /ΠΗΓΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ Ι.Μ.ΧΙΟΥ ΨΑΡΩΝ ΚΑΙ ΟΙΝΟΥΣΣΩΝ

Από τον Σεπτέμβριο του 2001 το Ίδρυμα Πνευματικής και Κοινωνικής Διακονίας Καλλιμασιάς Χίου «Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής» της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών τιμά ανελλιπώς τη μνήμη των Χίων αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ του Δευτέρου και Ιωακείμ του Τετάρτου στη γενέτειρά τους Καλλιμασιά. Στο άρθρο 13 του Κανονισμού του Ιδρύματος ορίζεται ως τρόπος τιμής της μνήμης των Καλλιμασιωτών Πατριαρχών η τέλεση μνημοσύνου την Κυριακή προ ή μετά την εορτή της Συνάξεως των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, ημέρα των ονομαστηρίων τους.

Η τέλεση των ιερών μνημοσύνων είναι συνυφασμένη με την πίστη, τη διδασκαλία και την πράξη της Αγίας μας Εκκλησίας. Και βέβαια η πράξη αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Πολύ περισσότερο αφού οι τιμώμενοι σαν Κληρικοί και μάλιστα ως Αρχιθύτες της τελουμένης Θείας Ευχαριστίας στα όρια των επισκοπών τους, αλλά και ως Αρχιεπίσκοποι Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης και Οικουμενικοί Πατριάρχες σε όλη αυτή την περίοδο της ζωής τους τελούσαν την αναίμακτη ιερουργία υπέρ των δικών τους αμαρτημάτων και των του λαού αγνοημάτων. Έλαβαν τη χάρη της ιεροσύνης και της αρχιεροσύνης για να τελούν τη Θεία Λειτουργία και να κηρύττουν τον Λόγο του Θεού.

Όποιος θέλει να αποτιμήσει μια εκκλησιαστική προσωπικότητα και δεν λαμβάνει υπόψη του αυτό το κριτήριο μοιραία θα καταλήξει σε λάθος συμπεράσματα. Αυτό που συνήθως αποτιμάται και εξαίρεται ως κοινωνική προσφορά και κοινωνικό έργο κλπ κατανοείται μόνο σαν συνέχεια και προέκταση της Θείας Λειτουργίας. Από την άλλη υπάρχει η ανθρώπινη διάσταση της εκκλησιαστικής προσωπικότητας με τον αγώνα που δίνει κάθε ύπαρξη ανάμεσα στην αγιότητα και την αμαρτία.

Ο Ιωακείμ ο Β’, κατά κόσμον Ιωάννης Κοκκώδης και ο Ιωακείμ ο Δ’, κατά κόσμον Νικόλαος Κρουσουλούδης, γεννήθηκαν στην Καλλιμασιά της Χίου από Καλλιμασιώτες γονείς. Έζησαν εδώ τα νεανικά τους χρόνια κι από εδώ ξεκίνησαν το ταξίδι της ζωής τους. Αξιοζήλευτοι οι σταθμοί αυτού του ταξιδιού και μάλιστα ο πιο σημαντικός σταθμός στη ζωή τους, η άνοδος στον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Αξιώθηκαν και οι δυο του τίτλου του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχου.

Και οι δυο γεννήθηκαν, έζησαν και πέθαναν μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ρωμηοί οι ίδιοι που έφθασαν να γίνουν Πατριάρχες της Ρωμηοσύνης, Πατριάρχες το Γένους, αλλά και όλων των σκλαβωμένων Ορθοδόξων. Η ζωή τους οπωσδήποτε εξαρτήθηκε από σημαντικά γεγονότα, όπως η Ελληνική Επανάσταση, ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ και Αγίου της Εκκλησίας μας, οι σφαγές της Χίου, η πραξικοπηματική ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ελεύθερης Ελλάδας το 1833 και η έκδοση του Πατριαρχικού Τόμου του 1850 με τον οποίο έγινε η ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της Ελλαδικής Εκκλησίας, ο εθνοφυλετισμός με την απαίτηση δημιουργίας εθνικών εκκλησιών, ο καταστροφικός σεισμός της Χίου του 1881.

Ο Ιωάννης Κοκκώδης γεννημένος το 1802 στην Καλλιμασιά, αφού έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση στη Χίο, συνέχισε τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη εργαζόμενος σαν αρτεργάτης και σαν κανονάρχης στο ναό του Αγίου Ιωάννου των Χίων στον Γαλατά. Χειροτονήθηκε Διάκονος κι έλαβε το όνομα Ιωακείμ. Το 1827 έγινε επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως και το 1835 μετετέθη στη Μητρόπολη Ιωαννίνων. Ο Ιωακείμ προσπάθησε να ματαιώσει τις ενέργειες των Τούρκων προς εκμουσουλμανισμό του νεομάρτυρος Αγίου Γεωργίου και γι’ αυτό εξορίστηκε συο Άγιο Όρος επανακάμπτοντας στη Μητρόπολή του το 1840. Το 1845 έγινε Μητροπολίτης Κυζίκου.

Στις 4 Οκτωβρίου 1860 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ο Πατριάρχης Ιωακείμ ήταν ενάντιος του, δια των νέων κανονισμών, εγκαινιασθέντος διοικητικού συστήματος. Παραιτήθηκε το 1863 και επανεξελέγη το 1873 και παρέμεινε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως ως το θάνατό του στις 5 Αυγούστου 1878. Ετάφη στον περίβολο του ναού της Ζωοδόχου Πηγής Βαλουκλίου. 

Σύμφωνα με τους βιογράφους του ο Ιωακείμ ο Β’:

«Πολλά μεν εμόχθησε και πολλούς κινδύνους και εξορίας υπέστη υπερασπιζόμενος την αλήθεια, την ευσέβεια και τα δίκαια της Εκκλησίας. Δικαίως δε δια τούτο ηγαπάτο υπό των πιστών και υπό πάντων εσεβάζετο….και ετιμάτο….ως Εθνάρχης Έθνους ενδόξου και πολυπαθούς, ως Πατριάρχης σεπτός και πρώτος τη τιμή Πρωθιεράρχης απάσης της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας» 

«Εκ των πρώτων αυτού μελημάτων ήτο η μόρφωσις του κλήρου και η προαγωγή και η βελτίωσις της Θεολογικής Σχολής».

«Ο αοίδιμος ιδίοις αναλώμασι μόνος αυτός τοσούτους νέους εξεπέδευσε και εμόρφωσε περί το διοικείν και προσήγαγεν εν τη εκκλησία όσους πάντες οι άλλοι Πατριάρχες και Αρχιερείς του αιώνος ημών ομού λαμβανόμενοι».

Ο Ιωακείμ ενώ ήταν ακόμα Μητροπολίτης Ιωαννίνων κι ενώ βρισκόταν το 1841 στην Πόλη επιδίωξε μαζί με τους συμπατριώτες του Καλλιμασιώτες που βρισκόταν εκεί να ιδρυθεί στην πατρίδα τους, Καλλιμασιά της Χίου, Σχολείο αλληλοδιδακτικό.

Ο Ιωακείμ πριν πεθάνει κάλεσε τον έφορο της Σχολής Χάλκης Θεόδωρο Μαυρογορδάτο και έδωσε σ’ αυτόν 1800 λίρες Τουρκίας για τη Σχολή της πατρίδας του.

Τον Ιούνιο του 2011 εκδρομείς από την ενορία της Καλλιμασιάς με επικεφαλής τον Εφημέριο και με τον πρόεδρο της δημοτικής κοινότητας, κατά την προσκυνηματική επίσκεψη στο Σεπτό Κέντρο της Ορθοδοξίας, κατέθεσαν την ευγνωμοσύνη της κωμοπόλεώς μας, τελώντας τρισάγιο στον τάφο του αοιδίμου Καλλιμασιώτου Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Β’ στην Πατριαρχική Μονή Ζωοδόχου Πηγής Βαλουκλή.

Ο Νικόλαος Κρουσουλούδης συγγενής του Πατριάρχου Ιωακείμ του Β’ γεννημένος στην Καλλιμασιά σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε με άριστα και έγινε ο πρώτος από τους αποφοίτους της Σχολής αυτής που έγινε Οικουμενικός Πατριάρχης. 

Έλαβε το όνομα Ιωακείμ προς τιμήν του θείου του. Ως Μητροπολίτης εποίμανε τις Μητροπόλεις Λαρίσης και Δέρκων.

Τον Απρίλιο του 1880 έφθασε στη Χίο, όπου κατέθεσε εκ μέρους του θείου του τον θεμέλιο λίθο του Ιωακείμιου Παρθεναγωγείου.

Την 1η Οκτωβρίου 1884 εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ως Ιωακείμ Τέταρτος. Ο Ιωακείμ μόλις ανέλαβε το πηδάλιο της Εκκλησίας και του Έθνους έδειξε σε όλους τη γνωστή του δραστηριότητα και σύνεση, ώστε κλήρος και λαός να δείχνει σε αυτόν πλήρη εμπιστοσύνη και να απονέμει τον απαιτούμενο σεβασμό και εκτίμηση.

Αλλά δυστυχώς ο Πατριάρχης λόγω ανίατης ασθένειας και μη θέλοντας σαν ευσυνείδητος άρχοντας να γίνεται πρόξενος μάλλον βλάβης παρά ωφελείας, υπέβαλε την κανονική του παραίτηση στις 14 Νοεμβρίου 1886 στα δύο Σώματα, ενώπιον των οποίων ανέγνωσε και αξιοσπούδαστο υπόμνημα περί της εκκλησιαστική καταστάσεως.

Ο Ιωακείμ επέστρεψε στη Χίο στις 5 Δεκεμβρίου του 1887 και πέθανε στις 15 Φεβρουαρίου 1888 σε ηλικία 50 ετών. Ετάφη όπισθεν του βήματος του ναού της Μεταμορφώσεως στην Καλλιμασιά, εκεί όπου το 1895 ανεγέρθηκε καλλιμάρμαρο μνημείο από την αδελφή του Χαρίκλεια, στο χώρο όπου δωρίθηκε από την κοινότητα Καλλιμασιάς ως έκφραση ευγνωμοσύνης για τις άπειρες προς την Καλλιμασιά ευεργεσίες του.

Το καλλιμάρμαρο ταφικό μνημείο του Πατριάρχου που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου με έξοδα της αδελφής του είναι έργο του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου και είναι από τους ελάχιστους τάφους Πατριαρχών εκτός Κωνσταντινουπόλεως. Το 1991 ανακηρύχθηκε ως ιστορικό και διατηρητέο μνημείο και το 2002 περιήλθε στο Ίδρυμα Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής από τον τελευταίο ιδιοκτήτη του και συγγενή του Πατριάρχη ιατρό Γεώργιο Ν. Κρουσουλούδη.

Σήμερα 15η Σεπτεμβρίου 2013 μετά το πέρας της Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας και του Ιερού Μνημοσύνου υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των αοιδίμων Πατριαρχών και καθώς θα οδεύουμε προς το Ταφικό Μνημείο του Πατριάρχου Ιωακείμ του Δ’ και εν συνεχεία στη νέα πλατεία που τιμάται επ’ ονόματι των Πατριαρχών Καλλιμασιάς, ας αντηχούν ορισμένα από τα λόγια του αοιδίμου προγόνου μας Πατριάρχου Ιωακείμ του Δ’ ολίγον προ της αναχωρήσεως του για τη Χίο, όταν διάβαζε την Έκθεσή του ενώπιον της Ιεράς Συνόδου και του Εθνικού Μικτού Συμβουλίου:

«Σπουδάσατε πρό πάντων νά ὁμοφρονῆτε∙ στήσατε τό κοινόν συμφέρον κέντρων τῶν τάσεων καί ἐνεργειῶν ὑμῶν∙ συνενώθητε εν τη επιθυμία του κοινού καλού∙ η καλή και αγνή θέλησις του ανθρώπου έχει μεγάλην καί εὐεργετικήν δύναμιν ἐπί τῆς καθαρᾶς αὐτοῦ διανοίας,….Ἀπωθήσατε πάσαν φιλοτάραχον πονηρίαν καί πᾶν ἀκάθαρτον σκάνδαλον δι’ ων δύναται νά θολωθῇ τό καθαρόν ὑμῶν ὕδωρ-νά διαταραχθῇ ἡ καθαρότης τῶν φρονημάτων καί ἡ αγνότης τῶν κοινῶν πόθων καί ἔργων ὑμῶν».

Των αοιδίμων Οικουμενικών Πατριαρχών κυρών Ιωακείμ του Β’ και Ιωακείμ του Δ’ των καταγομένων εκ Καλλιμασιάς της Χίου, η μνήμη είη αιωνία. Αμήν.

Η ομιλία εκφωνήθηκε από τον Αιδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Κωνσταντίνου, Εφημέριο του Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλλιμασιάς και Αντιπρόεδρο του Ιδρύματος "Άγιος Αιμιλιανός ο Ομολογητής" κατά την διάρκεια της Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας την Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 2013 στην Καλλιμασιά.